युवराज नयाँघरे All Literature | Contact Author

     जोमसोमले हातहातमा थमायो स्याउ !

     निकै दिनदेखि हर्हराइरहेथ्यो आँत । मन भरङ्गिएथ्यो । छातीमा हैरानीको आँधी बहिरहेथ्यो बेतोडले ।

     रसिला स्याउ कर्‍याप्प टोकेपछि शरीर फुर्फुरियो । 'मिठो' कुद्यो ज्यानभरि !

     हावा चल्दै थियो बेस्सरी । हुप्प बादल फुलेको थियो । दक्षिणतिर अँध्यारो-अँध्यारो भइरहेथ्यो । सेताम्मे नीलगिरिको उत्ताउलो बैँस बादलमा उडिरहेथ्यो, कुइरोमा छरिइरहेथ्यो अनि हावामा पोखिइरहेथ्यो । सत्ते, मन मेरो भो दुई ˆयाक ।

     हामी लक्र्यौँ मुक्तिनाथतिर । ट्याक्टर गुड्दैछ एकोहोरो । कानै खाने चर्को आवाज छ । हो, नपचाई भएकै छैन । केही समय जोमसोम बजारको पूर्वी पाटो छिचोलेपछि हेलियौँ कालीगण्डकीको ढुङ्गेनी बगरमा । तीनचार ठाउँमा हम्मे-हम्मे भो खोलाको जाघार तर्न ।

     पूर्वतिर हुँइकिएका छौँ हामी ।

     वरपर देखिन्छन् ठिङ्गे घर । राता र उराठलाग्दा नाङ्गे डाँडा । खरिखुन्नै ढिस्का र अटुट बहिरहेको हावासँग भेटघाट बाक्लिएको छ, छ ।

     अवाक् छन् आँखा ।

     एकदमै अनौठो भूमिसँग देखादेख भइरा'छ । हरेक ढिस्का, हरेक खोँच र हरेक भिरालाले मनै खल्बलाउने गर्छन् पटक-पटक ।

     डाँडाहरू छन् खुइले-खुइले । चिरिएका चट्टान । राताम्मे थुम्का र गहिरा गल्छीहरूको श्रृङ्खला छ जताततै । उत्तरतिर लमतन्निएको पठारले झन् छक्कै पारिरहेछ हामीलाई ।

     एकोहोरो उत्तर लागेका छौँ खोलैखोला । बगरै बाटो, बाटै बगर । प्रकृतिले आँफै बनाइदिएको छ ढुक्कले ।

     फर्केर सुनितालाई हेर्छु-पिल्लिएर आँसु मात्र नझारेकी ! उनको हबिगत छ बिजोगको । भालेको डाकदेखि एकै ठाउँमा कच्याककुचुकिएर डिब्बामा डल्लो परेर बसेकी छन्, बरा !

     क्यै मद्घत गर्ने हालतमा छैन म ।

     कालीको डरलाग्दो छालमा हेलिइरहेका चौँरीका बथान छन् । भारीले भरिभराउ चौंरी छन् बाटोमा लुरुलुरु । रित्ता चौंरी मतमताएर, सिँगौरी खेल्दाखेल्दै वा कामेच्छाले औडाहा भएर पस्ता छन् भेलमा । अनौठो मान्दै आँखा च्याती-च्याती हेरिरहेछु म ।

     जति उत्तर गयो उति अनौठो, अचम्म र अवाक् लागिरहेछ । एउटा झ्याम्म रुख देखिएन, एउटा हरियो झ्याङ देखिएन । खाली हिउँले खाएर ताछिएका डाँडा छन् । नाङ्गा, खरिखुन्नै र मनै अत्याउने भीर छन् । ठाडा भीर, गहिरा गल्छी र चिल्ला चट्टानमा कोरिएका देखिन्छन् गोरेटाहरू ।

     हुनहुनाएको छ हावा । हावाले सर्लक्कै निलेको चिसो घाम आउँछ घरीघरी ।

     लगातार हुँइकिएपछि झारखोङ मानेबाट छुट्टीएर उत्तर हुत्तियौँ हामी । अर्को बाटो चोइटिएर गयो उपल्लो मुस्ताङ । एकपछि अर्को नाङ्गा थुम्का चुनौती दिइरहेथे पृथ्वीको अग्लाइलाई, मान्छेको साहसलाई र पौरखीका पैतालालाई ।

     कहालीलाग्दा खोँच र चेप देखिन्छन् बेस्सरी ।

     दिन उज्यालो छ । नीलो आकाशमा बादलको छिरलबिरल छ जतासुकै । जहाँसुकै मज्जाले देखिने घमाइलो दिन भेटिएकोमा रमाएको छु मज्जाले ।

     खरानिएको रङ छ धर्तीको ।

     चम्किँदैछ भोक । एका बिहानै बाटो तताएथ्यौँ हामीले । अघिल्लो दिन पनि पीर, थकान र बाटोको गलाइकै कारण टिपिएको थियो एक गाँस । पेटमा त्यसको प्रभाव रित्तिइसकेथ्यो बिहानै । हो, हिजो खाएँथेँ भन्ने मसिनो स्वाद मात्र बास बसेथ्यो जिब्रोमा ।

     एक्लेभट्टी पुगिएछ ।

     यहीँबाट एउटा गोरेटो उकालियो डरलाग्दो भीरको भित्तो भएर । त्यसमा मान्छे हिँडेको देखिनँ, थियो त हावाको हुँइहुँइ ।

     मरुभूमिमा लम्रङलम्रङ हिँडेजस्तो अचम्मका कुरा फत्किरा'छन् ।

     इँटा राखिएजस्ता राता डाँडैडाँडा, अबीर पोखिएजस्ता थुम्कैथुम्का, आगोको भुङ्ग्रोजस्ता पहाडैपहाड छन् चारै दिशा । हरियाली देखिए मन उफ्रिन्थ्यो पाँच हात माथि । हावाले घाँटीको गलबन्दी उडाउँ-उडाउँ भन्दैछ ।

     जे होस् लोप्पा खुवाएन दिनले !

     खुलेको छ मज्जाले । नीलो आकाशमुनिका राता थुम्कामा लर्कंदै छु । कति धेरै रहस्यको लस्कर ! जे पनि छक्कै पार्ने, अचम्मै पार्ने, पक्कै पार्ने !!

     बुरबुरे बालुवाको पठारमा झुम्के काँडेझारका पोथ्रापोथ्री छन् खुबै । भीरभरि छन् प्वालैप्वाल । बाटो तरेली-तरेली भएर हाम्फाली रहेछ उत्तरतिरै । त्यसैलाई पछ्याएर गएकागएकै छौँ हामी ।

     सबै चुप छन्, सबैका ओठ अवाक् छन् र सबै लाट्टीएका लाग्छन् । यो चुपचाप, अवाक् र लाट्टीएको परिवेश यसै धर्तीको उपहार हुनपर्छ ! मनको तर्कना छ त्यत्तिकै ।

     माथि उत्तरतिरका थुम्कामा हिउँ परेको देखिन्छ थोरथोरै । तल-तलसम्म हिउँ पग्लेर खाली कुदेको देखिन्छ ।

     पूर्वतिर चिल्ला न चिल्ला टुप्लुकिन्छन् पहाडका लहर । सम्मिएका तर सिङ्गो ढुङ्गाबाट एउटै ढिक्के पहाड हो कि भन्ने पनि आँखाले देख्छन् । पुरै पठार । हावाका हजारौँ प्रहारले बोटबिरुवा क्यै उम्रिन नसकेका धर्तीका कठोर रुपहरू । चुच्चा, तिखा हाड थुप्रेर बनेका पहाड लाग्छन् । हिउँ ताछेर खाल्डाखुल्डी परेका पहाडका थाप्ला । बिछट्टै अनौठो मानिरहेछु म पटक-पटक ।

     कालीका तीरैतीर छौँ ।

     'जे गरे नि कागबेनीमा आमालाई सम्झेर श्राद्ध नगरी हुन्न !'

     सुनिताको इच्छा सुनेको छु ।

     त्यसलाई पूरा नगरी भएकै थिएन मैले । चोलेन्द्र दाइ र मन्जु भाउजू परे निष्ठावान् । फेरि वैष्णवहरूको दह्रै जत्थामा थिएँ म । ती सबैको उर्दीले नै ट्याक्टर रोकिन्छ होला कागबेनीमा !

     यो एउटा आधार बनाएर ढुक्क छु म ।

     गन्तव्य हेर्छु पानीको । हेर्छु, पानीले धोएका डरलाग्दा चट्टानहरू । पानीशून्य दाँयाबाँयाका भीरपाखा हेर्छु । पानीले गहिर्‍याएका गल्छी हेर्छु । पानीबिनै सप्लाएका काँडे पोथ्रा फुलेको हेर्छु ।

     जीवन, समय र सङ्घर्षका नतिजा यी सबैका फग्लेटामा हुनुपर्छ ।

     कागबेनी पुगिएछ ।

     'एक घन्टामा श्राद्ध, होम, यज्ञ के-के गर्नुहुन्छ ! मात्र एक घन्टा !'

     छुट्टी पाइयो एक घन्टाको ।

     धेरै तल बगरमै बस्यो ट्याक्टर । निकै माथि पर्दो रहेछ काग र बेनी खोला मिसिएको दोभान । बगरैबगर हिँडेर दोभानमा पुग्यो हाम्रो जत्था ।

     बाफरे कति चीसो पानी ! छालकै बाच्छिटा यति चीसो भए पानीमै डुबुल्किँदा के गति होला ! हातमुख धोएर स्नानविधि गर्न खोज्या' । सुनिताले खप्की लाएर भनिन्-'एक दिन पितृका निम्ति किन दुःख नखप्ने ?'

     लौ-लौ, म खेप्ने भएँ । तिनकै एक अंश त हुँ नि म !

     झटपट नुहाइधुवाइ गरी आमालाई सम्झेँ मैले । सुनिताले पनि पानीकै तर्पण दिइन् आमालाई ।

     हाम्रा निम्ति सिङ्गो जीवन दिने, आफू रित्तिएर हामीलाई भरिपूर्ण तुल्याउने र आफू कृपण भए पनि हामीलाई धनधान्य तुल्याउने आमालाई मैले एक पटक कालीको पानीमा हेरेँ, बेनीको पानीमा हेरेँ ।

     जीवन यस्तै अनन्त पानीका बगाइजस्तै भएर अविच्छिन्न छ । तैपनि जीवन भन्ने अमूल्य प्राप्ति, अथाह अर्थ र अगम महत्वका पछाडि 'आमा' गाँसिनु भएको छ सँधै ।

     मैले एक पटक कालीगण्डकी बहेतिर हेर्दै आमा शब्दको गूढता पर्गेल्न खोजेँ ।

     माथि दामोदरकुण्ड जाने भीरैभीरको गोरेटोतिर कुप्रिएर लर्किरहेका कुइरेको लर्कन हेर्दै गोविन्द बोले-'अर्को पटक आमाको नाममा योग गर्न त्यता जानु पर्छ होला !'

     मलाई लाग्यो-यो झ्वाँकी मान्छेलाई सन्काइदियो भने अहिले नै पनि त्यता लाग्न के बेर ?  

     संसारमा धेरै सनकहरूले धर्मको नाममा वितण्डा मच्चाएका अथाह कथा छन्, घटना छन् र इतिहासले पल्टा खाएका छन् । धर्मको अतिवादिताले लोप्पा खाएर घोसेमुन्टो लाउने जमात नि कम छैन !

     कागबेनी रै'छ निकै हरियोपरियो र रसिलो ठाउँ ।

     अनौठा घर र गुम्बा । ढुङ्गा छापिएका गोरेटाले जेलिएको झुरुप्प बस्ती । रातगाले युवतीको जत्था । हातहातमा माने घुमाएर भट्भट्याइरहेका वृद्घाहरू । एकचुल्ठे कपाल बाटेका बूढाहरूको लर्को । चौंरी खेदिरहेका युवकहरू ।

     मनमा यी चित्र शान्त भएर बसिरहेछन् ।

     फापर फुलेका चक्ला-चक्ला खेत । अघिसम्म रातो मात्र देखिरहेका आँखाले एक्कासि हरिया खेत देख्ता तिर्मिराए एकछिन त ! सुन्दरता नि बिजाउँदो रै' छ बेलाबखत । के हो, के हो जस्तो !!

     लेकाली चराहरू उडिरहेका छन् हावामा तैरिएर ।

     ढुङ्गै खाएर बाँच्ने कि ! माटै खाएर जिउने कि ! माटो र ढुङ्गो बाहेक क्यै नभएको यो पठारमा उडिरहेका चरा कसरी हृस्टपुष्ट भएका नि ?

     मनको उपर्तल्ली खुबै छ ।

     हामीले छोडेको ट्याक्टर निकै माथि आएर बसेको कुरो सुनियो । अनि हामी कागबेनी माझैको उकालो चढ्यौँ दिग्दारिएर । हरेक औँसी र विशेषतः जमरे औँसीमा श्राद्घ गर्नेको धुइरो लाग्दो रै'छ यतातिर । हुनसम्मको भीड थुप्रिदो रहेछ यतिखेर ।

     निकै उकाली कटेपछि भेटियो मूलबाटो ।

     बाफरे, कागबेनीको अद्भूत सुन्दरता त यहाँबाट पो देखिँदोरै'छ । दोभानको बस्ती । गलैँचे पाराको हरियोपरियो । पारिको चट्टाने पठार । उत्तरतिर ठडिएर फैलिएको घुर्मैलो पठार । गहिरो गल्छी । त्यस परतिर हुनसम्म अग्लिएको राताम्मे थली । रङैरङे तरेलीजस्तो ।

     राता पहाड, हरिया खेत र नीलो नदी । यी सबैको तहैतहले आँखै मात्तिए । हुनसम्म मात्तिए ।

     मैदानजस्तो, फाँटजस्तो, लमतन्न टारजस्तो । यी सबै खालका विषमता भेटिन्थे यहाँको धर्तीमा ।

     ढुङ्गाका थुप्रा-थुप्रा देखिरहेथेँ म जतासुकै ।

     अनि सोधेँ । 

     'के हुन् ती ?'

     'ए, ती भगवान्का अन्तिम घर !'

     'कसले बनाएको ?'

     'मुक्तिनाथ दर्शन गर्न आउनेले । याँ भन्दा अग्लो ठाउँ अब छैन । त्यसैले भगवान्को अन्तिम घर बनाएको !'

     उत्तर सुन्छु चालकको ।

     आँखै तिर्मिराउने धर्तीका फग्लेटा । कान गुम्म छन् । दिमागमा भावको स्थिर चित्र छैन ।

     हावा हुनहुनाएर आएको परैबाट सुनिन्थ्यो । सुइँ-सुइँ ध्वनि बटारिएर आउँथ्यो र ठूलो कम्पन दिन्थ्यो भित्ते भीरमा । अनि आवाज थर्किन्थ्यो खोँचमा ।

     लडाउनै खोज्थ्यो हावाले । यति भयानक चल्थ्यो हावाको फुइँकी-पूर्वबाट आएको मान्छे फनक्क फर्किन्थ्यो पश्चिमतिर । पुर्लुक्क-पुर्लुक्क लडेका देखिन्थे बाटो हिँडिरहेका बटुवाहरू । कत्तिको भारीतारी त आङबाट खोसेर हावाले पर-परसम्म उडाइदिन्थ्यो । त्यसबेला हाँसोभन्दा करुणा आउँथ्यो ओँठबाट ।

     हावाले ओँठ, नाकका डाँडी, निधारको पाटो र कन्चेटमा फुस्रो बनाएर फुटाइसकेको थियो पटपटी । ओँठका कुनामा जतिखेरै थुप्रेको हुन्थ्यो किर्किरे बालुवा । नाके प्वालमा धुलो जब्बरिएर जमेको थियो बेस्सरी ।

     हैरानी हुन्थ्यो हावाको झोँक्का ।

     घर्घराएको ट्याक्टर हुँइकिएको छ एकनासले पूर्वतिर । बाटो अब झन् डरलाग्दो छ । मुटु अत्याउने बाटोले सिरिङ्ङै पार्छ । सासै लैजालाजस्तो छ ।

     अचम्मको डाँडोमा छौँ । दुनियाँकै अग्लो ठाउँ यै जस्तो । रगतमा छक्क र अचम्म बोकेर चेतना दगुरिरा'छ ।

     ठाडो र फस्के बाटो । बायाँपट्टी डरलाग्दो खोँच छ । गल्छीले गर्दा उक्लिरहेको ट्याक्टर एकै पटक तल झ्वाम्म खस्लाखस्ला लाग्दोरै'छ । जति उक्लिरहेका छौँ-सास नपुगेजस्तो भइरहेछ । पट्ट-पट्ट हुँदो छ छातीमा ।

     टाउको रिंगिएको लाग्दैछ ।

     शरीरमा असजिलो भइरहेछ । घना उकालीको छुवाइ भएजस्तो छ शरीरमा । हावापानीको ज्यान पर्‍यो । भिन्न ठामको हावापानीले थिल्थिल्यायो ज्यानलाई । 

     'आकाशै पो छोइँदो छ कि !'

     उकाली उक्लेको मनले तर्कना गरिरहन्छ । खिङ्गा पुगेपछि ओह्रालियो बाटो । फेरि तेर्छियो धुलाम्मे सडक । थुप्रै मोड भेटिए । पाहुना छौँ पहेँलपुर थलीका ।

     मेरो सिट उही छ-कालोपानीदेखिकै । चालककै छेउमा । उसका हरेक कुराले नवीन तथ्य प्राप्त भइरहेछ । थुप्रै रहस्य ऊ ओकलिरहेछ सजिलैसँग । सरलताभित्र लुकेको ज्ञान सबभन्दा सत्य हुँदो रहेछ ।

     साँच्चि अकासै छोइन्छ कि क्या हो !

     नजिक, एकदम नजिक भइरहेछु नीलो आकाशसँग । होचो भएको सगर र अग्लिरहेको पहाड । आँखाले मुस्किलसँग छुट्याउँछन् ।

     रोकिँदै, दम फुलाउँदै, बेस्सरी धुँवा छोड्दै कुदिरहेछ ढ्याब्रे ट्याक्टर । उकालीमा उसलाई पर्छ हम्मेहम्मे । आवाजको थुप्रो थुप्रिन्छ वरपर । मान्छे हो भने उहिल्यै यत्तिको भारीतारी मिल्क्याएर यो 'निष्ठुर धर्ती' छोडेर लापत्ता भइसक्दो हो, मेसिन पर्‍यो बिचरो !

     उत्तरपट्टीको खोँच ठोकिन्छ आँखामा । घरी-घरी झ्वासझ्वास्ती ठोक्किने त्यो मनै अत्याउने गल्छीले शरीरै चिस्याउँछ । चोरी-चोरी हेर्ने आँखा नि यतिखेर भागिरहेछन् पटक-पटक ।

     उक्लिरहेको ट्याक्टरमा बान्ता गर्नेहरू बग्रेल्ती भए । निकै भए लेक लागेर लल्याकलुलुकिनेहरू । त्रिपुण्डक लगाएकी एउटी बूढियाले चाम बाँधेकोबाँधेकै गरिन् । आँखा पर-पर लगेर खुट्टा तनक्क तन्काउने एक किशोरीले अत्याइहालिन् हामीलाई ।

     मेरो त बिजोग छ कुम गलेर । पिँध पोलेको छ उधुमसँग । खुट्टा एकनासले झुन्डिएकाले होला- सुन्निएर अग्राखजस्ता अररा न अररा भएका छन् ।

     मलाई ठूलो पीर थियो सुनिताको ।

     ओखती खाई-खाई गएकी छन् उनी । कथम् कदाचित मन्दिर नपुग्दै मासिकश्राव भइदिए......? मन आधामासु भइराथ्यो । पुलुपुलु हेर्दै, त्यस्तो नभइदिएहुन्थ्यो मात्र भनिरहेथेँ म पटकपटक ।

     जेमराजै रै'छ बालुवैबालुवाको उकाली ।

     झारकोट पुगेपछि अलिक हलुकियो मन । बाटोमा पोथ्रे बिरुवा बाक्लै भेटिए । हरिया रुखपात देखिए । पहेालै पात गरेका ती रुख थिए एकदमै पुड्का । पानी कुलकुलाएको देखियो । घरका छानामा दाउरा राखिएका थिए टन्न । दुर्गम डाँडामा देखिन्थ्यो सम्पन्न जीवनशैली ।

     'दाउरा राख्ने धनीमानी हो !'

     'ए, त्यसो पो !'

     चालकले बुझाए ।

     टम्म घर थिए झारकोटमा । एउटा भव्य, कलात्मक र विशेष झ्यालढोकाले सजिएको घर माझगाउँमा देखिन्थ्यो । अनि त्यस वरपर अरु थुप्रै ससाना, झुप्रा र होचा घर थिए स्याउँस्याउँती । त्यसको अर्थ धेरै प्रकारले लाग्न सक्थ्यो । मुखियाको आँगनीमा निर्धनका झुप्राझुप्री.......!

     यस्तै बुझे मेरा आँखाले ।

     अनेक हिमाली बालीनाली देखिन्थे खेतका गरामा । पानीले सबैतिर स्पर्श गरेको लाग्थ्यो । गुजुमुज्ज बस्ती थियो यो । गोरेटा बाटा र अस्मेल घरको लुकामारीले सिँगारिएथ्यो झारकोट ।

     मलाई निकै मन पर्‍यो झारकोट ।

     बाँयापट्टी फैलिरहेको झारकोटका छेउछेउमा उकालिरह्यौँ हामी । चकमन्न डाँडा, खोँच र पठारले मेरा आँखा ठुँगिरहेथे एकनासले !

     'रोल्पा, रुकुमकाहरू काम गर्न यता आउँछन् । यताका चैँ पोखरा-बाग्लुङ र्झछन् !'

     चालकका फतफत रोकिएका छैनन् ।

     उत्तरतिर घोर अनौठा खोँच र चेप देखिन्थे चट्टानका । मनै अत्याउने भीर र सातै लाने चिल्ला पठार देखेर घरीघरी आँखा चिम्लन्थेँ म । गहिरा गल्छी र भयानक डाँडामा मान्छेका सिलिङबिलिङ काम गराइ देख्ता आँखा बल्किन्थे, ओठ अवाक् बन्थे र पक्क पर्थ्यो हृदय ।

     जहाँ नि बाँच्दो रै'छ मान्छे त !

     दक्षिणतिरको लमतन्ने डाँडोमा हावाले उडाइरहेका मसिना ढुङ्गा छन्, हावामा हुत्तिरहेका कीरा छन् र हावामा बेगिइरहेका चराचुरुङ्गी छन् ।

     ससाना काँडे पोथ्रामा फुलिरहेका कलेजी रङका फूलको गन्धले अलिक पछि लोभ्याउँछ रे मान्छेलाई ! त्यस गन्धले मात्तिएर बटुवा ढल्छन् रे पुक्लुक्क-पुक्लुक्क ।

     अनेक अरे र रे का कुरा खुब सुनिरा'छु म ।

     नपत्याउने कुरा नि भएन । आधार, प्रमाण र तर्कपूर्णै लाग्दैछन् मलाई तिनका बोलवचन । कारण यै हो, सुन्ने म धेरै परको परेँ-बोल्नेहरू भए यै ठामथलो र हावापानीका ।

     चार दिन हुँदैछ घर छोडेको ।

     साना नानीहरूको ख्याल आइरहेको छ घरीघरी । यति लामो यात्रामा यसरी घरकै दैलो थुनेर हिँडेको थिइान म । बाबुआमा दुबै एकै पटक हिँड्दा, क्यै भइहाले.......? मनभरि उम्रन्छन् अनेक फूलकाँडा, काँडाफूल !

     बाटामा निकै मान्छे भेटिए ।

     उक्लिनेभन्दा तल झर्ने थिए बढ्ता । म तिनका सबै खाले रुपरङ्ग हेरिरहेछु ।

     रोगले थला परेका, खुट्टा सुन्नाएर थल्लिएका, लेक लागेका, सास फेर्न नसकेर हिरिक्किएकाहरू बाटबाटामा भेटिन्थे । जताततै पसारिएका आइमाईहरू, ढुङ्गाका सिरानी लाएर दम फुलाई-फुलाई सुतेका देखिन्थे वृद्घहरू ।

     बूढाबूढीहरू घोडामा तुर्लुङ्गिएर धर्म गर्न गइरहेका थिए । तरुनातरुनीहरू फोटो खिच्तै अचम्मले दगुरिरहेका थिए । उमेर ढल्कुवाहरू धर्म र कर्मका अर्थ केलाउँदै गइरहेका थिए ।

     सबैका आआफ्नै थिए मोक्षमार्ग ।

     भोक थियो, थकाइ थियो । सारा जीउमा निकै दिनदेखिको अनौठो अनुभूतिले मुसार्न छोडेको होइन । लौ जा, मैले त छोडिदिएँ । शरीरले जति नौलो स्पर्श पाउँछ......पाइरहोस्....।

     साँझ ओर्लन खोज्दा हामी पुग्यौँ रानीपौवा ।

     'अब एघार नम्बर हो याँदेखि !'

     चालकले झिसमिसेदेखि घर्घराएको चारपाङ्ग्रे घ्याच्च रोके ।

     अनि हामी ओल्र्यौं र स्याहार्‍यौँ  झोलाझ्याम्टा । मैले हातमुख धोएर पानी खाएँ । शिखरको पानी मीठो थियो, चखिलो थियो र स्वादिलो थियो । फरक भाव भो शरीरका सबै पाटालाई । रगतमा सर्सरायो नौलो चमक । एकदमै अनौठो ।       

      'केही हिँडेपछि मुक्तिनाथ टेकिन्छ !'

      खच्चडमा सामान कसिरहेका एकजना बूढाले बताए हामीलाई ।

      हुन त धेरै अघिदेखि नै औँलाका टुप्पाले देखाउँदा देखिएथ्यो मुक्तिनाथको मन्दिर । त्यो काँ हो काँ भन्ने आँखाका निम्ति लाग्या थियो । तर छोट्टीएछ बाटो त सलक्र्कै ।

      मैले आधा दिन लागेको बाटोतिर हेरेँ । 

      'कति हिँडे कति !'

      अघि टेकेको बाटोले धेरै परबाट बोल्यो ।

      बरु वरपर छरिएर बसेको थियो समय । उसको मौनतालाई मैले सबभन्दा गम्भीरताले अँगालेको ठानेँ ।

      पूर्वतिर लाग्यौँ हामी ।

      सानो बजार आयो । पसल भेटिए । साइनबोर्ड थिए । स्याउका सुकुटी, जिम्मुका झोला, जङ्गली च्याउ र चौंरीका भुत्ले मुठा जताततै बेच्न राखिएका थिए । मैले भाउ सोधेा, नकिन्ने सोचले ।

      केही लम्कादै मन्दिर देखियो-माथि उबडखाबड थुम्कामा ।

      दिन बिरसिलो होला भन्ने पीर छ । दक्षिणतिर कालो बादल मडारिादैछ बेस्कन ।

      बिस्तारै रानीपौवा धर्मशालामा पुग्यो हाम्रो बगाल । सादा मन, सादा भोजन र सादा पद्घति होस् भन्ने राखेको चाहना पुरै भइरहेछ । धर्मशालामै सुत्ने भएपछि भइगो नि यसै धर्म !

      १८६३ सालमा रणबहादुर शाहले निर्माण गराएका रहेछन् यो पौवालाई । दुई तल्ला माथि गएर आफ्नो खानपान र ओछ्यानको परिबन्द मिलाउन लाग्यौँ ।

      हार लाएर सुत्नुपर्ने खण्ड देखियो । सन्न्यासीले बाँडेको सदावर्त खानुपर्ने भयो ।

      धर्म गर्न आएपछि सबै कुरो त्याज्य हुने नै भो नि । अनि हरेक सादगी र सरलतालाई स्वीकार्नै पर्ने भो । तीर्थालुको भीडभाड थियो चर्को । महा भीडमा थपिएछौँ हामी ।

      'बूढी, नअल्मलिकन मन्दिर चैँ पुगिहालौँ । तिम्रो नि हालत ठीक छैन !'

      मैले सुनिताका कानमा फुसफुसाएँ ।

      उनलाई पनि यै सुन्ने चाहना थियो शायद । भीडबाट सरक्क निस्क्यौँ हामी । बीचमा खाली राखेर वरिपरि घेरिएर बनेको रानीपौवा एकदमै भव्य थियो, विशाल थियो र कोठैकोठाले बनिबनाउ थियो । काठे चिर्पटले बनेथ्यो पौवा ।

      मैले बाहिर आएर त्यो विशाल धर्मशाला हेरेँ ।

      'लाखौँ मान्छेले बास पाउने ठाउँ त भएछ !'

      मैले कीर्तिकलाको महत्वलाई मानेँ ।

      राजाले धन खर्चे । ठाँट देखाए । लोकको हित गरे । निर्माण गरे । पुण्य कमाए । यस्ता अरु धेरै विशेषण गाँसियो होला-यो पौवा बनाउँदा ।

      हावा, स्याँठ, लेक र ठिहीबाट हजारौँ बचे । यो धर्मशालामा धेरैले सुरक्षा, साथ र स्पर्श पाए-कीर्तिकथा त्यसमै गाँसिएको हुनुपर्छ । यै हुनुपर्छ धर्मको अर्थ ।

      मन्दिरतिर हुँइकियौँ हामी जोईपोइ ।

      अलिक तर्पायाँ हिँडेपछि भर्‍याङ भएर मास्तिर चढियो । भित्तोमा पुगियो भनिनसक्दै फेरि ठडियो अर्को कालो पहाडको भीर । अनि टुप्लुकियो मन्दिर ।

      शान्त र चकमन्न मन्दिरको गजुर हेरेर म थामिएँ । दम फुलेथ्यो अचाक्ली । आँखा चारैतिर डुलाएँ । एकदमै भिन्न, एकदमै अचम्म र एकदमै पृथक् वातावरणमा ज्यान टेकाएँछु, बा ! तेह्र हजार फिट उचाइको मुक्तिनाथबाट सबै वरपर आँखा कुद्छन्, मन फाल हाल्छ ।

      पूर्वपट्टी बादलले घेरेको डरलाग्दो पहाड थियो गजधुम्मिएको । बीचको गल्छी त्यहीँ आएर ठोक्किएको थियो ।

      'त्यो थोराङ पास हो !'

      एकजना वृद्घाले अड्की-अड्की बताइन् । मनाङको नजिकै पो पुगिएछ ।

      उत्तर र दक्षिणपट्टी डाँडा थिए विचित्र-विचित्रका । अक्करे पहाड र छाती भरङै हुने भीर थिए जतासुकै । खुइले डाँडा र हेर्दै सातो जाने चेप थिए जताततै ।

      हामीले झट्पट् नुहायौँ एकसय आठ धारामा । तालुको रगत जम्ला जस्तै भो चिसोले । जीउ त कक्रियो । हतारिएर लुगा लाए पनि खुट्टाका औँला झर्ला जस्ता भइरहे.....भइरहे....। क्यै गरी आङ तातेन । लुगलुगाइरह्यो ज्यान ।

       पूजारी थिइन् तरुनी लमिनी । झुमा भन्दारहेछन् उनलाई । सुनितासँगै पूजापाठ गरेँ । आरती हेरेँ साँझको । मुक्तिनाथको महात्म्य सुनेँ । बिछट्टैको र अद्भूत प्रकृति हेर्न पाएको जति उल्लास थियो छातीमा-त्यत्तिकै सन्तोष पत्नीको इच्छा पूरा गरेकामा भइरहेको थियो मलाई । अर्धाङ्गिनी रमाएकोमा प्रसन्न, मै नि !

       हेरिरहेछु पहाडका फेदीहरू । देखिरहेछु बादलको अद्भूत सुन्दरता । सुनिरहेछु चरम उचाइमा बादलको हुनहुनाइ ।

       घोर अनौठो लाग्छ हावा । सुइँयय चलेको हावाको आवाज यी पहाडमा नौलो ध्वनि उमारेर र्फकन्थ्यो घरीघरी । चौबीसै घन्टा सत्ता चल्छ रे हावाको ! 

       मैले आफ्नो पुस्तक चढाएँ, नीलडाम ।

       'मन्दिरमा नि पुस्तक ?'

       'हो, लेखकको सबै सम्पत्ति पुस्तकै हुन् नि !'

       जवाफ सुनिन् झुमाले ।

       मन्दिरअघि ठूलो पोखरी थियो । एकसय आठ धारामा नुहाएपछि सामुको पोखरीमा डुबुल्किए कलियुगको पाप पखालिने मान्यता रहेछ । त्यै मान्यता मान्न धेरै बूढाबूढी चोबलिँदै थिए चिसो पानीमा नीलो-नीलो भएर ।

       बाहिरको पटाङ्गिनीमा थुप्रै विदेशी थिए । एउटी बेलायती कुइरेनीसँग कुराकानी भयो मेरो । उसले मुक्तिनाथलाई लिएर पढाइ अगाडि बढाउँदै रहिछ । दाना थियो उसको नाम ।     

       'हिन्दु मन्दिरमा बुद्घको किन प्रभाव ?'

       उसको प्रश्नलाई मैले बलियो उत्तर दिन सकिनँ ।

       हामीले धेरै समय बितायौँ मन्दिर वरपर । बत्ती बाल्दै, चारो छरेर परेवालाई खुवाउँदै, वरपरका भित्तामा लेखिएका पङक्ति पढ्दै, हरेक गजुर निहाल्दै घुमिरहेको छु म ।

       यसैका निम्ति आइयो त्यत्ति टाढाबाट । केलाई हतार, किन हतार, कसका लागि हतार ! लाग्यो, यस्तै निर्विकार कुरा लाग्यो मलाई त ।

       'यस्तै एकान्तमा, यस्तै असहजतामा, यस्तै विकटतामा नै बस्छन् होला भगवान् !'

       मनमा कुरा खेल्छन् ।

       जीवन त परीक्षा नै परीक्षाको घडी त हो नि । धेरै परीक्षामा बसेर म यहाँ आइपुगेथेँ । मनले भन्यो पनि-'मुक्तिनाथ, तिमीलाई चोखो मनको स्वस्ति-स्वस्ति !'

       संसारका सबै तीर्थ गइसकेपछि पुग्नु रे मुक्तिनाथ ! तर प्रथम तीर्थयात्रा भो मेरो त !! लाग्दैछ- ईश्वरका निम्ति आदि-अन्त्य एउटै हो ।

       रानीपौवा झर्दा रातले गम्लङै अँगाल्यो हामीलाई !

                                      ०००